نماد درخت در انواع هنر های ایرانی از جمله تصاویری ست که تکرار و مداومت آن ذهن بسیاری را بر خود مشغول داشته . در تمامی سفال ها و منسوجات ، نقاشی ها و حتی حجاری های تاریخ ایران درخت چنان جایگاهی داشته که حالت تقدس و احترام آمیز آن حتی نزد هنرمندان شهرت فراوان دارد . زیبایی درختان سرو منقوش بر دیوار نگاره های تخت جمشید از جمله قدیمی ترین آثاری ست که بیان اهمیت و اعتبار این آفریده ی پروردگار در میان هنرمندان و شاهان هخامنشی ست . اما بررسی زمان و نحوه ی انتقال تصویر درخت بر روی دست بافته های گره دار نیاز به بررسی بیشتری دارد . احتمالا" قدیمی ترین و شاید هم ناب ترین نوع منقوش درخت سرو بر روی فرش گره دار را می توان بر روی گروهی از قالیچه های بلوچ خراسان مشاهده نمود که به قالیچه های سجاده ای بلوچ شهرت دارند . بررسی های دقیق تر نگارنده بر روی این گروه از قالیچه ها که از قدمت بیشتری برخوردارند و بافت آن ها به حداقل ممکن کاهش یافته دقیقا" معرف درخت سرو بر روی این قالیچه هاست . اما گروه دیگر که هم اکنون نیز به مقدار زیاد بافته و در بازار مشهد ، تربت جام و تربت حیدریه عرضه می گردد و با نام نقش برگ تاکی شهرت دارند احتمالا" دارای سوابق بیشتری نسبت به قالی های گروه اول هستند .
اگر چه قدیمی ترین نمونه های هر دو گروه بیش از 50 الی 170 سال از عمر آن ها نمی گذرد اما بی تردید احترام و تقدس هر دو درخت در شرق ایران به ویژه مرکز خراسان و بالاخص در محدوده ی خواف دارای سوابقی بیش از 1500 سال می باشد . هر چند بلوچ های خراسان در حال حاضر تنها بافندگان نقش درخت سرو و درخت تاک بر روی قالیچه های این منطقه هستند اما احتمال آن می رود که سایر بافندگان این نواحی حتی قبل از مهاجرت تدریجی بلوچ ها به شرق ایران از این دو نقش استفاده نموده باشند .
به احتمال قریب به یقین تاریخ تقدس و احترام درخت سرو در بین ساکنان شرق ایران از جمله نواحی مرکزی شرق آن به تاریخ حضور زرتشتان در خراسان باز می گردد . ناحیه ای که امروز در خراسان به نام خواف شهرت دارد در زمان ما قبل حضور اعراب بزرگترین مراکز حضور زرتشتیان در شرق ایران بوده است .
اما در تاریخ زرتشتیان خراسان ماجرای درخت سرو کشمیر از جایگاه والایی برخوردار است .
ابوالحسن علی بن زید بیهقی در تاریخ بیهق به شرح واقعه ی این درخت می پردازد که خلاصه ی آن چنین است :
"زرتشت پیامبر زرتشتیان دو طالع اختیار کرد و فرمود تا بدان دو طالع دو درخت سرو بکارند ، یکی در روستای کشمیر و یکی در روستای فریومد از توابع توس . اندازه و محیط ساق درخت کشمیر به حدی بزرگ شد که در حدود 10 هزار گوسفند در سایه ی آن قرار می گرفتند . حتی حیوانات وحشی و درنده نیز در زیر سایه ی آن آرام و قرار داشتند ، همچنین هزاران پرنده در میان شاخه های آن ماوی داشتند . وصف این درخت به متوکل رسید و دستور داد به عامل نیشابور که آن درخت را قطع کرده به بغداد فرستد تا در عمارت جعفریه که مشغول ساختن آن بودند به کار رود . موبدان و بزرگان زرتشت به عامل نیشابور گفتند که 50 هزار دینار به خزانه ی خلیفه می دهیم تا از این کار درگذری اما موفق نشدند و سرانجام درخت قطع گردید و با 1200 شتر به بغداد فرستاده شد . درخت در نزدیکی بغداد بود که متوکل کشته شد و هیچ گاه درخت را ندید . "
در واقع باید گفت آن چه که امروز بر روی قالیچه های سجاده ای بافندگان بلوچ رخ می نمایاند چیزی نیست جز انتقال یک روایت تاریخی ، مذهبی از سرگذشت درخت مقدس زرتشتیانِ خراسان . به دیگر سخن آن که درختی که در مرکز قالیچه های بلوچی دیده می شود همان درخت سرو کشمیر است که با گذشت قریب به 2600 سال هنوز هم یاد و خاطره ی آن درخت سینه به سینه و نسل به نسل در میان ساکنان آن دیار نقل شده و سرانجام بلوچ های خراسان و دیگر عشایر مرکزی خراسان آن را این گونه بر روز بافته های خود منتقل نموده اند .
البته همان گونه که گفته شد بافندگان مذکور این درخت را در دو قالبِ متفاوت بافته اند و دلیل نام گذاری دو گانه به شکل درخت برگ تاک و درخت سرو همین است . اما این موضوع نیز دلیلی دارد و سرگذشت طرح برگ تاکی را باید در جای دیگر جست .

انتهای پیام/