به گزارش اتحادیه قالیبافان در این مقاله که به قلم خانم سمیرا مهری نوشته شده ، در زبان فارسی واژه هنر معادل «فن» و گاه «صنعت» به کار رفته است. به غیر از آن این واژه به معانی مختلف نظیر: علم کمال، فضل، زیرکی، شجاعت، عدالت، شهامت و تقوی نیز یاد شده است.
هنر فرش دستباف، کاشی‌کاری، خوش‌نویسی و معماری ایرانی بیش از همه چشمگیر است و در دنیا شهره آفاق و عمر فرش ایرانی به تاریخ کهن هنر و فرهنگ ایرانی بازمی‌گردد. تحسین جهانیان از هنر ایران به ویژه قالی ایران ناشی از تلاش عشق و ذوق هنری مردم ایران همراه با فرهنگ پر رمز و راز ایرانیان است.
حدیث فرش ایران حدیث عاشقان ناشناخته‌ای است که هنر خود را که تنها خودشان به مفهوم آن آشنایند، با پیچیدگی نقش و نگاری که با رنگ به آن معنی داده‌اند. فروتنی و اخلاص هنرمندان فرش ایران ستودنی است طوری که آنان حتی از به جا گذاشتن نام و نشان و زمان خویش بر روی آفریده خود پرهیز داشته‌اند.
تاریخ پر فراز و نشیب ایران بخشی از سرگذشت ما ایرانیان در اساطیر، افسانه‌ها و داستان‌های تاریخی سیر می‌کند. حماسه‌پرداز بزرگ ایران حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی در ابتدای اثر ماندگار و بی‌مانند خود «شاهنامه» به تاریخچه «گستردنی» و «روشن» در ایران اشاره دارد و علاوه بر آن بافتن فرش را نیز به طهمورث نسبت می‌دهد:
هر آن چیز کاندر جهان سودمند
کنم آشکارا گشایم ز بند
پس از پشت میش و بره پشم و موی
بریده برشتن نهادند روی
بکوشش از آن کرد پوشش بجای
بگستردنی‌ها بد او رهنمای
نقوش فرش دستباف گاهی پیامدار نوع فرهنگ جاری تاریخ معماری اقلیم و زمان بافت آن است. طرح و نقشه در فرش نشانگر نوع نگاه هنرمندان به محیط و اقلیم و طبیعت پیرامون است. نقوش فرش دستباف ایرانی مملو از جهان‌بینی فلسفی و معنویت صاحب اثر در نهایت سادگی جلوه می‌نماید. هنرمندان علاوه بر بکارگیری عناصر طبیعی و یا خیالی عوامل و پدیده‌های موثر در زندگی بشری را اعم از وقایع تاریخی، حوادث طبیعی، معماری و... را به زبان نقش و نگار به مهارت و چیره‌دستی خاصی به تصویر می‌کشند.
نقوش و طرح‌های فرش هر کدام نماد و پیامدار معنویت و عرفانند. از انواع طرح‌های موجود در فرش دستباف می‌توان طرح اسلیمی، افشان، بته درختی، شکارگاه و... نام برد که هر کدام پیامی را می‌رسانند.
طرح اسلیمی الهام گرفته از پیچ و خم گیاهان جانوران درختان و نقش و نگار طبیعی است. از انواع طرح‌های اسلیمی می‌توان دهان اژدری و ماری را ذکر کرد چون آرایش و شکل ظاهری خطوط این نقوش همچون اندام اژدهای افسانه‌ای و مار است به همین نام نیز معروفند. طرح افشان برگرفته از گل‌ها، گیاهان، شاخ و برگ درختان و حیوانات است.
نقش بته نمودار درخت سرو است. سرو مظهر و نماد سبزی و شادابی بوده که این طرح در خاتم‌ها، شال‌ها، قالی گلیم و حتی در کاشی‌کاری بناها دیده می‌شود. در طرح درختی بیشتر از درختان سرو و بید مجنون که نماد حزن و اندوه را تداعی می‌کند استفاده می‌شود. نقش درخت در زندگی آدمی همیشه دارای اهمیت بوده زیرا از درخت سرو می‌توانستند نیازهای خود را تامین کنند. در جاهایی که درخت نبوده مانند اقلیم کویری و خشک افراد آن مرز و بوم تصویر آن را بر روی صنایع دستی و دست‌بافتها می‌آفریدند.
نقشه شکارگاه متشکل از انواع حیوانات از جمله غزال، گرگ، شیر، آهو، پلنگ و انواع پرندگان است. همچنین از شاخه‌های درخت و گل نیز بهره جسته که به نقش شکارگاهی حالتی زیبا و دلنشین می‌دهد. در بخش‌های زمینه و حاشیه فرش تصاویر انسان‌ها در حال صید و شکار حیوانات وحشی دیده می‌شود.
گاهی در بعضی از نقوش فرش نقش سیمرغ دیده می‌شود. سیمرغ پرنده‌ای افسانه‌ای است که مظهر ذوب و حل شدگی است . مظهر پرداخت تمام عیار و وابستگی مطلق است که به کبوتر صلح نیز معروف است .
وجود سیمرغ در ادبیات فارسی و عرفانی و تاملات متفکران ما و نیز پیش از اسلام سابقه دارد. در شاهنامه بنابر قراین نقش مربی و رهنما با حضرت جبرئیل را بازی می‌کند، زال را بزرگ کرده و تربیت می‌کند و در هنگام نیاز به کمک قهرمانان می‌شتابد. در ادب فارسی ماه مظهری از روی زیبای نرگس، نماینده چشم بنفشه، مظهر زلف باران، نشانی از اشک گیسو، حکایتی از آبشار شب، نشانی از بهار، تاکیدی بر باروری و شادابی و نمادهای دیگر است که هر یک دلالت بر امری دارد. باغ با اوصاف خاص ظاهری نماد بارزی از بهشت موعود است به نحوی که تصویر لفظی و کلامی آن در قرآن و نهج البلاغه و بعد از آن در حدیث‌ها و روایت‌های اسلامی و سپس در دیوان‌های شاعران معروف معاصر و متاخر ایران است.
‌نقوش هندسی موجود در فرش ایرانی در عین سادگی شاید بیان‌کننده یک بیت شعر، آیه یا سوره‌هایی از قرآن کریم، داستانی افسانه‌ای تاریخی و یا حدیث از انبیا باشد. 

انتهای پیام/