به گزارش اتحادیه قالیبافان تبریز گلیم دست بافتی است بدون پرز که با نخ خامه پشمی (البته درایام قدیم ) و یا پنبه ای ،مصنوعی (آنیلینی،کرومی،اکرلیک)به صورت تار وپود بافته میشود ودر بافت آن از نخ یک لای ۵-۳ استفاده می شود .هر چه قدر لایه نخ کمتر باشد کیفیت گلیم بافته شده بهتر می باشد .شاید گلیم نوع ساده قالی باشد روی این اصل می توان پذیرفت که بافت گلیم قبل از ابداع قالی رواج داشته است .آثار به دست آمده در آرامگاه فراعنه مصر ۲۵۰۰سال قبل از میلاد نشان از وجود گلیم در آن زمان دارد.

گلیم ها عموما با نقوش شکسته (هندسی) بافته میشوند. این نقوش بیشتر شامل لوزی، سه گوش، چهار گوش، انواع گل، بوته، ترمه، شش گوش، انواع حیوانات اهلی و درنده و نیز بسیاری از نقوش دیگر می شود. قدیمی ترین گلیم بافته شده در مصر به دست آمده. البته در کشورهایی مانند هند، چین، افغانستان، پاکستان و دیگر کشور های خاورمیانه بافت گلیم صورت می گیرد .گلیم بافت ها انواع گوناگونی دارند که می توان به گلیمچه، مسند، خورجین، ورنی، جوال و... اشاره کرد. در کشور ما ایران بیشتر گلیم ها در استا ن های فارس، مشهد، کردستان، یزد، اردبیل،گرگان،کرمان، بلوچستان، آذربایجان و...بافته می شوند.گلیم های متوسط معمولا دارای ابعاد یک متر در دو متر، مسندها ۱۵۰در۱۰۰ و پادری ها در ابعاد ۹۰در۶۰ می باشند. گلیم های ایرانی به دو روش: کرباس و صوفی نیز در دارهای عمودی یا ایستاده، افقی یا زمینی بافته می شوند. یک گلیم بافته شده شامل اجزای زیر می شود:
گیس باف یا زنجیره بافی،کناره سفید رنگ و یا طبق سلیقه خود بافنده، شیرازه، ملیله کاری، حاشیه ساده، حاشیه همراه متن، زمینه وخود نقش.گلیم هرسین که مربوط به استان کرمانشاه است از شهرت خاصی برخوردار است.گلیم ورنی که مربوط به استان آذربایجان است به ظاهر مانند فرش ولی فاقد پرز می باشد که روی این نوع گلیم ها نقش برجسته ایجاد می کنند و امروزه در بازار نوع ماشینی آن به نام گلیم – فرش موجود می باشد.گلیم دورو مربوط به استان اردبیل است که هر دو طرفش به یک شکل است که از تنوع رنگ و نقوش زیادی برخوردار است.

مراحل بافت گلیم
نخستین مرحله بافت گلیم چله کشی است. برای این منظور بعد از انتخاب دار ابتدا دو رشته طناب با فواصل دلخواه به موازات زیر دار دستگاه گلیم بافی بسته می شود که در اصطلاح چله کشی با عنوان زه دار مورد استفاده قرار می گیرد سپس سر نخ پنبه ای که دارای ظرافت یا ضخامت مورد نظر بوده و قبلاً به صورت گلوله در آمده به منتها الیه سمت راست یا چپ زیر دار گره زده می شود آنگاه گلوله نخ را از پشت اولین زه دار و از جلوی دومین زه دار عبور داده و از روی سردار به پشت می برند و از زیر دار خارج می کنند. 
بعد از چله کشی نوبت به بستن کوجی می شود که قطعه چوبی استوانه ای شکل به قطر تقریباً چهار سانتی متر و طولی معادل عرض گلیم بافی است.
عمل زنجیر بافی در قبل از بافت گلیم صورت می گیرد و به بافنده امکان می دهد تا عمل بافت با سرعت بیشتری انجام گیرد.
بعد از پایان چله کشی لازم است ترتیبی انجام گردد که چله های دوانده شده در جای خود ثابت بمانند؛ زیرا در حین بافت به دلیل آنکه برای ایجاد تراکم در بافت و بیشتر فشرده شدن پودها بر قسمت بافته شده ضربه وارد می شود و معمولاً بر اساس طرح، ضربات دفتین فقط بر چند چله وارد می آید و موجب اشکالاتی خواهد شد یکی از روش های معمول جهت پیشگیری از بروز این اشکال این است که روی چله ها مقداری چسب مالیده می شود تا چله ها نتوانند حرکت کنند.

  نحوه بافت
تولید گلیم معمولاً با بافت چند رج ساده که نزد بافندگان به گیس بافی شهرت دارد آغاز می شود برای این کار حدود ۱۵ تا ۱۶ سانتیمتر از ابتدای چله ها به منظور ریشه در نظر گرفته شده است و سپس مقداری از گلیم با نخ از نوع چله به صورت یکی در میان بافته می شود.
گاهی نیز بافندگان برای این قسمت از نخهای رنگی استفاده می کنند و عمل بافت را به صورت دو تار از رو و دو تار از زیر انجام می دهند و بعد از بافت هر رج بطور ساده دو رج نیز بافت زنجیره ای به ابتدای گلیم می افزایند و به دنبال آن عمل اصلی بافت را انجام می¬دهند بعد از قسمت زنجیره¬ای گلیم بافت اصلی آن انجام می پذیرد و بافنده طبق نقشه یا اثر ذهنیات خود، نخ های رنگی را که قبلاً به صورت گلوله درآمده از لابه لای تارهای گلیم عبور می دهند.
لازم است برای هر رج بافته شده دفتین زده شود روش صحیح دفتین زدن در گلیم بافی اهمیت زیادی دارد برای این کار لازم است بافنده دسته دفتین را طوری نگه دارد که فاصله آرنج تا مچ دست کاملاً افقی قرار گیرد و دفتین با حرکت مچ دست بالا و پایین برود.
لازم به ذکر است که تارهای گلیم که معمولاً از نخ پنبه ای است همیشه کمی بیشتر از اندازه گلیم بریده می شود.

انواع گليم 
گليم به سه شيوه بافته مي شود: 
گليم ساده باف: در اين نوع گليم، پودها يكي در ميان از لابه لاي تار (چله) عبور مي كند. اين گليم يك روست و براي بافت آن معمولاً از نقشه از قبل آماده شده استفاده نمي شود. نقوش گليم ساده باف، عموماً هندسي است و به ندرت نقوش منحني در اين نوع گليم ديده مي شود. گاهي روي این گليم ها با استفاده از الياف رنگي پشم، نقوشي ايجاد مي شود كه غالباً هندسي است. 
گليم برجسته: اين نوع گليم داراي زمينه اي ساده مي باشد ولي طرح اصلي مانند قالي پرزدار است. بدينصورت كه از روي نقشه قالي، بر روي چله گليم گره زده مي شود و در پايان پرز اضافي چيده مي شود. 
ورني: ورني، گليمي است بدون پرز و يك رو، كه عموماً بدون نقشه و به صورت ذهني توسط دختران و زنان عشاير مناطق مغان، ارسباران و مشكين شهر بافته مي شود. اين نوع گليم در كردستان و كرمان با طرح و نقش ديگري بافته مي¬شود كه در كرمان آن را "شيريكي پيچ" مي-نامند. بهترين ورني هاي ايران توسط ايل شاهسون يا ايلسون توليد مي شود كه سابقه طولاني در اين زمينه دارند، به گونه اي كه همواره واژه ورني با نام شاهسون قرين بوده است. 

به طور كلي از لحاظ بافت گليم هاي ايراني به دو شيوه بافته مي شود : 
۱- شيوه پود گذاري: در اين شيوه تنها از نخ تار (چله) و نخ پود براي بافت گليم استفاده مي-شود. پودهاي رنگارنگ را از زير و روي رشته¬هاي تار عبور مي دهند، با تغيير رنگهاي پود است كه نقش¬ها پديدار مي شود و هر دو روي گليم صاف، هموار و همرنگ مي شود. 
۲- شيوه پودپيچي: در اين شيوه علاوه بر نخ تار و نخ پود از پودي نازك نيز در بافت استفاده مي¬شود و در واقع پود به حالت پيچش از ميان نخ هاي تار عبور نموده، سپس با عبور پود نازك و كوبيدن آن با شانه، عمل درگيري نخ هاي تار و پود قطعي مي شود. اين شيوه بافت كه بسياري از صاحب نظران آن را حدواسطي ميان گليم بافي و قالي بافي دانسته اند، در واقع آخرين منزلگاه تكامل گليم بافي به قاليبافي مي باشد. بافت گليم معروف به ورني در آذربايجان شرقي و نيز بافت گليم معروف به شيريكي پيچ در استان كرمان بدين شيوه است. 
اين نوع گليم ها را كه به شيوه پود پيچي بافته مي شوند سوماك نام نهاده اند. گاهي روي گليم ها را سوزن دوزي مي كنند، اين گليم ها به گليم سوزني شهرت دارند.
انتهای پیام/