به گزارش اتحادیه قالیبافان، امروزه توليدكنندگان فرش در تلاشند تا جهت جلب رضايت خريداران، فرشي با كيفيت بالا توليد نمايند. يكي از مشكلات فرش ماشيني اکريليکي كه به روش رويه به رويه‏‎ ‎‏(‏face to face‏) بافته مي شود و در ايران بيشترين كاربرد را دارد، پرزدهي آن مي باشد. به منظور كاهش اين مشكل توجه به اين نكات ضروري مي باشد: عدم استفاده از الياف ضايعاتي، استفاده از بهترين مخلوط الياف (طول و ظرافت)، استفاده از مقدار بهينه آب و روغن به كار رفته در مرحله آماده سازي الياف، تنظيمات مناسب دستگاه ها در سالن ريسندگي، تاب مناسب نخ، تثبيت حرارتي مطلوب، استفاده از آهار مناسب و توجه به بهترين شرايط تكميل.‏ 

در فرش هاي رويه به رويه، بافت زمينه به همراه نفوذ لاتکس خاب ‌ها را نگه مي‌ دارد. در اين ميان اليافي هستند كه در سطح بالاتري از قسمت زمينه قرار گرفته‌اند و نمي توانند توسط بافت زمينه و يا نفوذ آهار گرفته شوند و نيز اليافي وجود دارند كه به مرور زمان در اثر عوامل سايشي مثل پا خوردن از خاب فرش خارج مي شوند و روي سطح فرش ظاهر شوند. اين مسئله در فرش هايي با الياف منقطع بيشتر رخ مي دهد و به عنوان "پرزدهي فرش ماشيني" مطرح مي گردد‎‏. اين مشكل به طور كامل قابل حذف نمي باشد، البته بعد از مدتي بايد ريزش الياف متوقف شود. مدت توقف و شدت آن به کيفيت الياف (درصد الياف كوتاه، درجه آسيب الياف در سفيدگري و رنگرزي و ريسندگي، نوع نخ (سيستم ريسندگي)، ساختمان نخ (ميزان تاب)، نحوه اتصال خاب به زمينه (تراكم و ضخامت نخ زمينه و آهار مصرفي)، پوشش نخ (رزين براي افزايش اصطكاك داخلي نخ)، تراكم و طول خاب، ميزان عبور و مرور، نوع و تناوب مكش بستگي دارد‎.
 
‏ 1- مواد و شرح دستگاه
نمونه مورد آزمايش، فرش ۵۰۰ شانه با تراكم ۱۰۰۰ و از نوع تك پودي (‏single shot‏)‏‎ ‎است. انجام آزمايشات با استفاده از دستگاه تتراپاد، شانه و يا استفاده از مكش امكان پذير است كه در اين پروژه از روش دوم استفاده شده است. بدين ترتيب كه قابي به شكل مربع به ابعاد ۱۲ سانتيمتر روي فرش قرار داده شده و در آن با شانه اي ۱۰ بار در هر يك از جهت هاي تار و پود مي كشيم. سپس ميزان الياف جدا شده از خاب كه بر سطح فرش ظاهر شده وزن مي شود. اين روش معيار مناسبي جهت مقايسه ميزان پرز مي باشد. پس از انجام ۱۰ بار آزمايش، مقدار نهايي پرز با استفاده از ميانگين نتايج برآورد ‌مي گردد. بايد توجه نمود كه ميزان پرز خارج شده بستگي به نيروي دست دارد. به همين دليل بايد شانه تحت يك نيروي ثابت و توسط يك نفر روي فرش كشيده شود.
 
۲- آزمايشات
۲-۱- درصد الياف آزاد
ابتدا يك آزمايش آماري با هدف به دست آوردن حدودي از مقدار پرزدهي هر خاب و در نتيجه مقدار پرزدهي فرش انجام گرفت. يعني در نظر گرفته شد كه اگر عامل تاب نباشد، چه ميزان از الياف توسط زمينه گرفته شده اند و خارج نمي شوند و حدوداً چه ميزان به صورت پرز بر سطح فرش ظاهر مي شوند. البته بايد توجه نمود كه عدد حاصله، حداكثر ميزان پرز را بيان مي كند.‏‎ ‎براي انجام اين آزمايش، ابتدا ۳۰ نمونه ۲ سانتيمتري از نخ خاب تهيه و توزين شدند. سپس وسط نمونه ها براي شبيه سازي به حالت خاب، توسط نخ ديگري محكم گرفته شد و با باز كردن تاب نخ ها و خارج كردن الياف آزاد آن، مجموع الياف خارج شده از ۳۰ نمونه را توزين شده و درصد الياف آزاد محاسبه گرديد. اين آزمايش براي 5 نخ با رنگ هاي مختلف انجام شد. نتيجه حاصله درصد الياف آزاد را در حدود %۹-۸ نشات داد كه در مقايسه با درصد الياف آزاد واقعي فرش، بيشتر مي باشد، زيرا در فرش مراحل تكميلي از جمله برس زني انجام مي گيرد كه خود باعث خروج مقدار زيادي از پرز مي شود و همچنين تاب نخ كامل باز نمي شود، اما در اين آزمايش تاب نخ كاملاً باز شد.
 
۲-۲- رنگرزي ‏
براي رنگرزي الياف اکريليکي از رنگ کاتيونيک استفاده مي شود. شرايط مناسب رنگرزي الياف تأثير بسزايي بر كاهش شكست الياف دارد.‏‎ ‎در بخش رنگرزي براي بررسي و برطرف كردن اين مشكل مي توان به عواملي چون نوع مواد تعاوني، كيفيت رنگ، نوع و ميزان نرم كننده ها اشاره كرد. جهت بررسي اثر رنگ بر روي استحكام الياف آزمايش فافوگراف به شرح زير انجام شد.
۳۰ نمونه از هر كدام از رنگ هاي تيره (لاكي) و روشن (بژ روشن) الياف درالون، مورد آزمايش قرار گرفتند. پس از اين كه نتايج حاصل از اندازه گيري استحكام و ازدياد طول اين الياف ثبت گرديد، مشاهده شد كه استحكام و ازدياد طول الياف روشن از الياف تيره بيشتر است‏‎.‎‏ الياف تيره (مانند لاكي و سرمه اي) به علت اين كه با مدت زمان و دماي بيشتري در حمام رنگ مي مانند، استحكامشان كاهش يافته و در نتيجه احتمال شكست تعداد بيشتري از الياف وجود دارد و ميزان پرزدهي افزايش مي يابد. همچنين در رنگرزي، ميزان نرم كن استفاده شده و يكنواخت بودن توزيع نرم كن در داخل و بيرون كيك رنگرزي بسيار مهم است.
نتايج حاصل از ميزان پرزدهي در متر مربع فرش‌هاي توليدي در ماشين آلات ‏CRT، ALPHA300‎‏ و ‏ASR‏ با رنگ هاي مختلف بررسي شد و مشاهده گرديد كه پرزدهي در ماشين ‏ASR‏ نسبت به دو ماشين ديگر با رنگ مشابه بيشتر است. ضمناً نتايج نشان داد كه در ماشين هاي ‏CRT‏ و ‏ALFA300‎‏ فرش با رنگ روشن داراي پرز كمتري است.
 
۲-۳- ريسندگي ‏
‏ يكي از دلايل مهم پرزدهي فرش توجه نكردن به شرايط ريسندگي نخ است كه در ذيل به بررسي اين موضوع مي پردازيم.‏ 
 
۱-۲-۳- آب و روغن
جهت آنتي استاتيك كردن و داشتن ميزان اصطكاك نرمال، پيشنهاد شده است كه روي الياف، مواد آنتي استاتيك، روغن ريسندگي مناسب و آب اسپري شود. در اين قسمت بايد با اضافه كردن ميزان كافي آب و روغن شرايط مناسب ريسندگي را فراهم نمود.‏
‏ ابتدا حجم ۵ ليتر آنتي استاتيك و۶ ليتر روغن حلاجي به همراه آب نرم به ۱۰۰ ليتر رسانده شد. اين مخلوط به ۱ تن از الياف زده شد و پس از گذشت ۱۲ ساعت جهت آماده سازي، ميزان روغن به ۸ ليتر و آنتي استاتيك به ۷ ليتر رسانده شد‏‎.‎‏ سپس از فتيله کاردينگ در حالت جديد (با روغن بيشتر) و قديم (با روغن كمتر) نمونه گيري انجام شد و با توجه به نتايج حاصل از اندازه گيري تفاوت توزيع طولي الياف قبل و بعد از افزايش روغن با استفاده از دستگاه شانه سوايگل با روش ‏comb sorting method‏ يا ‏tuft method، نمودار توزيع طولي الياف آنها رسم شد. نتيجه حاصله اين بود كه ميانگين طولي با آب و روغن كمتر، ۲/۸۳ ميليمتر و با آب و روغن بيشتر، ۱۵/۹۰ مي گردد. بنابراين ميانگين طولي با روغن بيشتر، افزايش مي يابد.‏
با بررسي توزيع طولي الياف دريافته مي شود كه وقتي مقدار روغن افزايش مي يابد، ميزان شكست و خرد شدن الياف كمتر و به دنبال آن طول متوسط الياف بيشتر مي گردد.البته ميزان روغن نبايد آن قدر زياد باشد كه سبب كاهش بيش از حد اصطكاك بين الياف و ليز خوردگي الياف روي هم شود.
 
۲-۲-۳- تثبيت تاب 
ابتدا ۳۰ نمونه ۲ سانتيمتري از هر كدام از نخ هاي تثبيت شده و تثبيت نشده تهيه و توزين شدند. سپس وسط نمونه ها براي شبيه سازي به حالت خاب، توسط نخ ديگري محكم گرفته شد و بدون باز كردن تاب نخ ها، الياف آزاد آن خارج گرديد. اكنون مجموع الياف خارج شده از ۳۰ نمونه در دو حالت، توزين و نتايج حاصله با يكديگر مقايسه شد. اين كار براي دو رنگ مسي و كرم انجام گرفت. مشاهده شد كه در نخ تثبيت شده،۶۲/۴% الياف از خاب خارج شدند كه در مقايسه با ۴/۱۱% اليافي كه از خاب نخ تثبيت نشده خارج شده اند، كاهش قابل توجهي داشته است.
 
۲-۴-  بافندگي 
بررسي هاي انجام شده حاكي از تفاوت پرزدهي ماشين هاي قديمي و جديد است. ميزان پرز در ماشين ‏ASR‏ وندويل با رنگ بژ روشن، تفاوت محسوسي نسبت به همان رنگ در ماشين هاي جديدتر دارد. از جمله عوامل مؤثر در ايجاد اين تفاوت به شرح زير است:
- وجود سيستم دمش و مكش در ماشين هاي جديد ‏
‏ - حركت آرام و نرم دفتين (حركت دفتين در ماشين‎ ‎هاي جديد با استفاده از سيلندر و پيستون است)‏
‏ - تفاوت در ژاكارد و در نتيجه تفاوت در حركت هارنيش‌ها (در ماشين هاي جديد هارنيش‌ها به آهستگي بالا و پايين مي شوند و ضربه‌اي به نخ وارد نمي‌آورند)‏
‏ - استفاده از چله دو طبقه ‏
‏ - تفاوت در جنس هارنيش ‏
‏ - تفاوت در بوبين پيچي‌ها 
 
۲-۵- تكميل 
اين بخش يكي از مهمترين و تأثيرگذارترين مراحل بر پرزدهي فرش مي باشد و حتي در اين سالن مي توان به اصلاح اين مشكل پرداخت. البته تكميل نامناسب مي تواند باعث صدمه بيشتر به الياف گردد.
از جمله موارد قابل بررسي در تكميل، ميزان مكش، فاصله غلتك ها از فرش، تعداد برس‌ها و غلتك ‌هاي تميز كننده و تغيير در شرايط آهارزني مي باشد. در تكميل، ميزان غلظت آهار بسيار حائز اهميت است. هر چه غلظت بيشتر شود، نفوذ آن در فرش سخت‌تر مي‌گردد. خصوصاً در فرش هاي با خاب مرده به صورت اينکورپوريتد (که نخ خاب مرده به صورت مستقيم بين پود دروني و بيروني در قسمت زمينه قرارمي گيرد) نفوذ آن مشكل‌تر مي‌شود. پس بايد ميزان غلظت بهينه باشد كه براي هر نوع فرش متفاوت است و نمي‌توان يك مقدار كلي را ارائه داد. البته بايد به اين نكته توجه شود كه اگر سرعت دوراني غلتك آهار زياد شود، مقدار آهار بيشتري به فرش خورده مي‌شود.‏
ميزان پرزدهي، با استفاده از روش توضيح داده شده براي فرش آهار خورده و آهار نخورده انجام شد. مشاهده گرديد كه فرش آهار خورده داراي ۴۸/۱۲ گرم پرز مي باشد كه در مقايسه با ميزان پرز فرش آهار نخورده كاهش چشمگيري داشته است و اين مقادير داراي اختلافات معني داري هستند. ‏ 
‏۳- نتيجه‌گيري
از آزمايشات فوق نتيجه مي‌شود كه:
۱- حدود ۸-۹% الياف در نخ فرش به صورت شناور مي باشند و در واقع توسط نقطه گره (با بافت زمينه) گرفته نشده اند. البته با توجه به دلايل ارائه شده در عمل، ميزان پرزدهي از اين مقدار كمتر مي شود.‏
۲- استحكام الياف تيره نسبت به الياف روشن كمتر است و فرش هاي با رنگ روشن نسبت به فرش هاي با رنگ تيره، پرز كمتري مي دهند و اين نشان دهنده اثر رنگرزي و شيد رنگي بر پرزدهي است.‏
۳- اضافه كردن آب و روغن مي تواند تأثير بسزايي در كاهش شكست طولي الياف داشته باشد و باعث كاهش پرزدهي مي گردد. البته بايد توجه داشت كه ميزان آب و روغن بايد در حد بهينه باشد، زيرا مقدار بيش از حد آن نيز معايبي خواهد داشت.‏
۴- تثبيت حرارتي (‏heat set‏) تأثير بسزايي در كاهش پرزدهي خواهد داشت (پرزدهي را حداقل به يك سوم مي‌رساند).‏
۵- فرش هاي بافته شده در ماشين هاي ‏ASR‏ كه از سري ماشين هاي قديمي تر هستند، به دلايل ذكر شده داراي پرز بيشتري نسبت به فرش هاي ماشين هاي ‏CRT‏ و ‏ALFA300‎‏ مي باشند.‏
۶- نفوذ مناسب آهار از عوامل بسيار مؤثر بر پرزدهي مي باشد.
 
برگرفته از مقالات:
- زهرا سيد مرتضي حسيني، دانشجوي كارشناسي ارشد تكنولوژي نساجي دانشگاه اميركبير 
- سحر عبدالملكي، دانشجوي كارشناسي ارشد تكنولوژي نساجي دانشگاه اميركبير 
- سيد محمد حسيني وركياني، استاديار دانشكده مهندسي نساجي دانشگاه صنعتي اميركبير 

انتهای پیام/