به گزارش اتحادیه قالیبافان؛ دار قاليبافی نيز از عوامل اصلی بافت يك فرش است كه بدون آن بافتن فرش و هرنوع زير انداز و كف پوش سنتی غيرممكن است. دارهای قاليبافی ممكن است ابعاد مختلفی داشته باشند، اما از نظر كارايی تفاوتهای اندكی دارند. از آنجائيكه بافت قالي گره دار، مرحله ای پيشرفته تر از ساير دستبافت های بی گره است ، لذا در ساخت بسياری از ابزارهای بافندگی آن، از ابزارها و وسايل بافت ساير دستبافت ها استفاده شده است . به همين منظور دارهای قاليبافی نيز تفاوت چندانی با دارهای بافندگي گليم، جاجيم و... نداشته اند. اما به مرور تا حدودی پيشرفته تر و كامل تر گرديدند.

اولين و قديمي ترين دارهای قاليبافی بصورت زمينی (افقي ) بوده اند. اين نوع ازدارها هم اكنون نيز در برخی از مناطق قاليبافی همچون چهارمحال و بختياري ،بلوچستان ، سيستان ، كرمان و... مورد استفاده مي باشند. دارهای زمينی بسيار ساده مي باشند و از اجزای زيادی برخوردار نيستند. مهمترين ويژگی آنها آن است كه برخلاف دارهای عمودی (ايستاده ) فاقد راست رو يا ستون هستند، و فقط متشكل از يك چوب در بالا به نام سَردار و چوب ديگري در بخش پايين به نام زيردار هستند، كه توسط ميخ های چوبی با طناب به زمين مهارشده اند تا ثابت گردند. نخهای تار نيز دور سردار و زيردار چرخانده مي شود و بافنده از ابتدای دار كه بخش پايين آن است شروع به بافت مي كند. در اين نوع از دارها از آنجائيكه بافنده بر روی دار مي نشيند و به كار بافت مي پردازد، برای جلوگيری ازفشار وزن او به تارهای فرش در زمين زير تارها و هم سطح با آنها تخته ای چوبی قرارمي دهند كه از دو طرف بر روی سنگ يا پايه ای ديگر قرار دارد. بنابر اين وزن بافنده هيچ گونه فشار مستقيم به فرش و تارها وارد نمي كند. اين نوع از دارها فاقد ستون هاي جانبی (كه به راست رو شهرت دارند) هستند. در واقع عامل اصلی قرار گرفتن اين دارها بر روی زمين ، نداشتن ستون است تا به جای آن قسمتهای بالا و پايين دار قالي به زمين مهار شوند. بديهی است بسياری از دارهای قاليبافی زمينی كه امروزه در مناط ق مختلف مشاهده مي شوند و دارای ستونهای جانبی هستند، در واقع يك دار عمودی هستند. زيرا توانايی ايستادن را دارا هستند. مهمترين بخش دارهاي زمينی كمان مي باشد كه وظيفه آن جا به جا نمودن تارهای زير و رو برای پودكشي است . كمان ، وسيله ای است كه از ابتدا بر روی انواع دارهای بافندگی اعم از فرش گره دار و ساير دستبافتها بوده است ، اما به مرور زمان كاربرد آن فراموش گرديده و امروزه فقط برخی از دارهای افقی و عمودی آن را دارا مي باشند.     

كمان همان گونه كه از نام آن پيدا است ، وسيله ای است كمانی شكل كه همواره بااستفاده از چوب ساخته مي شود و حدود ۶۰ الی ۷۰ سانتيمتر طول آن است . كمان در جلوی دار قالی و با فاصله ای در حدود 1 متر از آن قرار مي گيرد.

 دو طرف كمان ،دو عدد طناب بسته شده است كه يكی توسط يك چوب بلند كه در جلوی سطح تارها است به تارهای زير، و ديگری به همين صورت به تارهای رو بسته شده است .به اين ترتيب هنگامی كه كمان بالا يا پايين رود، متعاقباً چوبهايی كه به تارهای زير ورو بسته شده اند عقب و جلو رفته و به اين ترتيب جای آنها عوض مي شود.      
هنگام پودكشی فرش نه تنها جا به جا شدن تارهای زير و رو نياز است، بلكه ضربدری كه از محل تلاقی آنها بوجود آمده بايد امكان حركت به بالا و پايين راداشته باشد. اين عمل توسط يك عدد چوب لوله ای شكل كه در لا به لای تارها قراردارد انجام مي شود. به اين چوب "هاف " گفته مي شود. چوب هاف در بالای رديف ضربدرها قرار مي گيرد و با حركت دادن آن، تمام ضربدرها به بالا يا پايين حركت مي كنند. لازم به ذكر است كه هنگام كشيدن پود رو كه معمولاً نازك است، چوب هاف را تاحد امكان پايين مي آورند و هنگام كشيدن پود ضخيم، آنرا بالا مي برند. چوب هاف در تمامی دارهای قاليبافی اعم از عمودی و افقی وجود دارد.     
گروه دوم از دارهای قاليبافی بصورت عمودی هستند. اين نوع از دارها داراي چارچوب چوب كامل هستند. يعنی علاوه بر سردار و زيردار، دارای دو ستون درطرفين مي باشند كه سردار و زيردار به آنها مهار مي شوند. برخی از دارهای عمودي دارای تفاوتهايی مي باشند. بعنوان مثال برخی از آنها فاقد ستون هستند و به جاي ستون، ديوارهای جانبی اتاق و يا سقف منازل را سوراخ نموده و سردار و زيردار رابه آنها مهار مي نمايند. البته وجود اين قبيل از دارها مويد آن است كه دارهاي قاليبافی زمينی در مرحله ای از پيشرفت به شكل عمودیتبديل شدند. در واقع تبديل دارهای قاليبافی افقی به عمودی دارای مراحلی بوده است كه طی هزاران سال به وقوع پيوسته اند. 

انتهای پیام/